W ramach Europejskich Dni Archeologii 2022 Klasztor Męski Zwiastowania NMP w Supraślu organizuje panel multimedialny „Supraskie katakumby – historia i przyszłość”. Podczas wydarzenia można będzie poznać wyjątkowy zabytek archeologiczny i unikatowy element dziedzictwa kulturowego województwa podlaskiego, jakim są późnogotyckie supraskie katakumby. Współorganizatorami panelu są: Uniwersytet w Białymstoku, Politechnika Białostocka, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie i Akademia Supraska. Honorowym patronatem panel objął Narodowy Instytut Dziedzictwa i Marszałek Województwa Podlaskiego.

Podczas panelu można będzie dowiedzieć się o badaniach i pracach podjętych w ramach współpracy nawiązanej przez Klasztor ze wspomnianymi uczelniami. To pierwsze efekty projektu wspólnego ratowania supraskich katakumb. Zaprezentowane zostaną również plany zabezpieczenia katakumb i ich udostępnienia zwiedzającym. Wydarzenie skierowane jest głównie do mieszkańców województwa podlaskiego, w szczególności zaś do samych supraślan.

Sesja odbędzie się w niedzielę, 19 czerwca. Rozpocznie się o godzinie 11.00 częścią plenarną w auli Akademii Supraskiej (ul. Klasztorna 1, Supraśl). Przedstawione zostaną prezentacje:

• Oddawanie czci zmarłym – ihumen dr Pantelejmon (Karczewski)
• Archeologiczne zagadki supraskich katakumb – dr hab. Maciej Karczewski, prof. UwB
• Co możemy wyczytać z kości? – dr hab. Iwona Ptaszyńska-Sarosiek, prof. UMB
• Katakumby okiem konstruktora – dr hab. Janusz Krentowski, prof. PB
• Jak zachować i udostępnić katakumby? – prof. dr hab. Jerzy Uścinowicz

Po koncercie pieśni w wykonaniu Chóru Parafii Prawosławnej w Supraślu i gości z Ukrainy odbędzie się część plenerowa – zwiedzanie katakumb połączone z wysłuchaniem wspomnień mieszkańców Supraśla.

Historia katakumb sięga pierwszej połowy XVI wieku, kiedy to pomiędzy 1532 a 1557 rokiem na południe od budynków monasterskich wzniesiono cerkiew Zmartwychwstania Chrystusa, a pod nią wymurowano katakumby z blisko dwustoma niszami grzebalnymi. Stały się one miejscem pochówku mnichów i fundatorów monasteru, w tym elit Rzeczypospolitej Obojga Narodów – przedstawicieli rodów: Chodkiewiczów, Czartoryskich, Sanguszków, Sapiehów, Tyszkiewiczów, Wiśniowieckich, i innych. W drugiej połowie XIX wieku ze względów bezpieczeństwa cerkiew rozebrano, a katakumby przykryto płaszczem ziemnym. W drugiej połowie XX w. katakumby niszczały. Nie powiodły się starania o ich zabezpieczenie podejmowane przez służby konserwatorskie w połowie lat 70 i 80. ubiegłego stulecia. Z roku na rok ich stan się pogarsza.

Efektem wieloletnich starań o uratowanie zabytku było podpisanie listu intencyjnego o współpracy „na rzecz ochrony zabytkowych Katakumb Supraskich, cennego dziedzictwa kulturowego północno-wschodniej Polski”. Sygnatariuszami listu byli: Klasztor Męski w Supraślu, Uniwersytet w Białymstoku, Politechnika Białostocka, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku i Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie. Wspólny projekt zakłada badania interdyscyplinarne, które przeprowadzą specjaliści z zakresu archeologii, historii, architektury, budownictwa, mechaniki, materiałoznawstwa, geomorfologii, sedymentologii, antropologii fizycznej, medycyny, chemii, biochemii, paleobotaniki oraz nauk pokrewnych. Wielość dziedzin i dyscyplin naukowych zaangażowanych w ratowanie supraskich katakumb świadczy o bogactwie treści zawartej w tym zabytku oraz złożoności działań niezbędnych do jego uratowania. Uznanie przez społeczeństwo województwa podlaskiego znaczenia supraskich katakumb dla dziedzictwa kulturowego regionu i poparcie społeczne naszych działań są niezbędnym warunkiem ich powodzenia.