W każdym z 30 przebadanych jezior stwierdzono mikroplastik, a jego ilość w wodzie była ściśle związana ze stopniem urbanizacji linii brzegowej. Taki jest najważniejszy wniosek z badań przeprowadzonych w mazurskich akwenach przez naukowców z Uniwersytetu w Białymstoku. Badania zostały zrealizowane w ramach studiów doktoranckich mgr. Wojciecha Pola pod kierunkiem dr. hab. Piotra Zielińskiego. W oparciu o ich wyniki hydrobiolodzy opracowali uniwersalny wskaźnik potencjalnego zagrożenia jezior zanieczyszczeniem mikroplastikiem na podstawie zurbanizowania linii brzegowej jeziora (ang. Shoreline Urbanization Index – SUI). Artykuł na ten temat został opublikowany w prestiżowym czasopiśmie Science of The Total Environment (200 pkt. wg. wykazu czasopism MEiN).

Jak informuje mgr Wojciech Pol, doktorant na Wydziale Biologii Uniwersytetu w Białymstoku i zarazem główny autor artykułu, próbki wody zostały pobrane podczas letniej stagnacji, czyli wówczas, kiedy występuje wyraźna stratyfikacja termiczna oraz gdy nie następuje miksja, czyli mieszanie się wody w całej toni wodnej. Naukowcy pobrali je z 30 akwenów Pojezierza Mazurskiego różniących się wielkością, zagospodarowaniem zlewni, stopniem eutrofizacji i wykorzystaniem turystycznym.

- Z każdego badanego zbiornika, pobieraliśmy 30 litrów wody ze strefy pelagialu, czyli oddalonej od brzegu. Następnie próbka była zagęszczana, a potem badana w naszym wydziałowym laboratorium, gdzie z użyciem oleju rycynowego izolowaliśmy plastik, odfiltrowując go na filtrach z włókna szklanego (klasy GF/C). Następnie, już bezpośrednio na filtrach, plastik był zliczany a każda drobina opisywana pod kątem wielkości, koloru i formy. Stopień zanieczyszczenia został przez nas określony w liczbie fragmentów mikroplastiku na litr wody - wyjaśnia mgr Wojciech Pol.

Dodatkowo naukowcy przebadali różne parametry, takie jak morfologia, trofia (czyli zasobność ekosystemu w substancje odżywcze) czy cechy hydrologiczne jezior. Przeanalizowali także zagospodarowanie zlewni jezior, ich linię brzegową, natężenie turystyki, czy wydajność okolicznych oczyszczalni ścieków.

Do oceny stopnia zurbanizowania terenu użyli danych z atlasów, a także map użytkowania gruntów z CORINE Land Cover (CLC 2018) oraz mapy podziału hydrograficznego Polski Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej (MPHP10k).

- Mikroplastik znaleźliśmy we wszystkich badanych jeziorach, nawet tych oddalonych od aglomeracji miejskich. Zauważyliśmy również, że jego ilość ściśle powiązana jest ze stopniem zurbanizowania linii brzegowej, a nie - jak sądziliśmy wcześniej - z poziomem urbanizacji całej zlewni – mówi mgr Pol. – Po szczegółowej analizie tej korelacji opracowaliśmy stosunkowo łatwy w użyciu wskaźnik ułatwiający ocenę potencjalnego zagrożenia jeziora zanieczyszczeniem mikroplastikiem, który nazwaliśmy Shoreline Ubranization Index – SUI. Pozwala on, na podstawie oceny zurbanizowania linii brzegowej, wytypować jeziora mogące kumulować  mikroplastiki.

Badania pokazały też, że o ile parametry morfometryczne badanych jezior (czyli np. kształt, głębokość, wielkość) czy ekologiczne, takie jak stan trofii, nie mają istotnego związku z zagęszczeniem mikroplistiku podczas letniej stagnacji, o tyle sekwencja połączeń hydrologicznych między jeziorami sprzyja stopniowej akumulacji mikroplastiku w jeziorach – co oznacza, że jest go coraz więcej w następujących po sobie jeziorach stanowiących jeden połączony rzekami i kanałami ciąg. Plastik swobodnie dryfuje i przenosi się z jednego zbiornika do drugiego.

Artykuł omawiający wyniki i wnioski z badań białostockich hydrobiologów pt. „Litter per liter – Lakes' morphology and shoreline urbanization index as factors of microplastic pollution: Study of 30 lakes in NE Poland”, jest dostępny na portalu sciencedirect.com. Współautorzy opracowania to pracownicy Wydziału Biologii UwB: dr hab. Piotr Zieliński, prof. UwB oraz mgr inż. Adam Więcko, a także mgr Emilia Stasińska i mgr Angelika Żmijewska – obecnie absolwentki biologii na UwB.

Fot. dr Tomasz Włodarczyk i mgr Wojciech Pol