Planetarium i Obserwatorium Uniwersytetu w Białymstoku zdobyło tytuł Podlaska Marka 2022 w kategorii Inwestycja. Uroczysta gala konkursu, organizowanego przez samorząd województwa, odbyła się 20 kwietnia 2023 r. w Operze i Filharmonii Podlaskiej. Nagrodę odebrał rektor UwB  - prof. Robert Ciborowski.

Motywem przewodnim oprawy tegorocznej gali był kosmos. Prof. Ciborowski nawiązał do niego w swoim wystąpieniu:

- Te podróże kosmiczne, które oferuje Uniwersytet w Białymstoku, są takim przeniesieniem Podlasia między gwiazdy. Tam, gdzie nie możemy dotrzeć na piechotę, możemy dotrzeć w sposób nieco metafizyczny. Można po Mickiewiczowsku powiedzieć: sięgaj, gdzie wzrok nie sięga. Łam, czego rozum nie złamał - mówił prof. Robert Ciborowski.  

Rektor UwB podziękował wszystkim, którzy przyczynili się do powstania Planetarium i Obserwatorium, zatrudnionym w tych jednostkach pracownikom, a także tym, którzy korzystają z oferty edukacyjnej placówki. Zwrócił się też do marszałka województwa podlaskiego Artura Kosickiego:

- Chciałbym podziękować również Panu marszałkowi. Gdyby nie jego pomoc, sięgalibyśmy tylko do końca Układu Słonecznego, a tak nasz teleskop może spojrzeć jeszcze dalej.

Przypomnijmy, że władze województwa podlaskiego w 2020 r. przekazały Uniwersytetowi w Białymstoku dotację w wysokości 1,3 mln zł. z przeznaczeniem na wyposażenie Obserwatorium.

 Planetarium i Obserwatorium to jedna z najnowszych inwestycji największej podlaskiej uczelni. Budowa ruszyła wiosną 2019 r. i została zakończona w 2020 r. Kolejny rok trwało wyposażanie obiektu w nowoczesny sprzęt.

Budynek Planetarium i Obserwatorium zlokalizowany jest w kampusie UwB przy ul. Ciołkowskiego w Białymstoku. Zaprojektował go jeden z najlepszych polskich architektów, prof. Marek Budzyński, który stworzył też koncepcję architektoniczną całego miasteczka. Kampus jest zaprojektowany na planie połączonych placów gwieździstych - PiO stoi w centrum kolistego Placu Słonecznego.

Wieża Planetarium i Obserwatorium ma 6 kondygnacji. Drugą zajmuje kameralne (32 miejsca) planetarium. Tu najważniejszym elementem wyposażenia jest nowoczesny system cyfrowej projekcji (typu fulldome), na półsferycznym ekranie o średnicy 7 metrów. Dwa rzutniki stanowiące system optyczny Navitar Fisheye (USA) o rozdzielczości 4K umożliwiają generowanie obrazu 3D oraz 2D wysokiej jakości. Nagłośnienie zapewnia Sound Surround 5.2. 

W Planetarium możliwa jest projekcja zarówno gotowych prezentacji (w stałej ofercie jest 5 filmów 2D oraz 3D dla różnych grup wiekowych), jak i prowadzenie interaktywnych projekcji i lekcji „na żywo” z wykorzystaniem własnych animacji bądź obrazów retransmitowanych z urządzeń znajdujących się w obserwatorium. Realistyczną podróż po Układzie Słonecznym zapewnia oprogramowanie Shira Universe.

Pierwsze testowe pokazy w Planetarium odbyły się jeszcze w 2021 roku. Regularne seanse odbywają się od czerwca 2022 r. Przez pierwsze miesiące mogły z nich korzystać grupy zorganizowane. W styczniu 2023 roku uczelnia uruchomiła system sprzedaży biletów online – indywidualnych, grupowych, rodzinnych. Do tej pory z oferty Planetarium skorzystało już ponad 13 tys. osób.

Obserwatorium jest usytuowane na najwyższej kondygnacji budynku, przykrytej specjalną ruchomą i otwieraną kopułą. Znajduje się tu m.in. duży, nowoczesny teleskop zwierciadlany (główne lustro ma średnicę 60 cm). Na wyposażeniu jest też luneta o specjalnej konstrukcji, dzięki której można prezentować na żywo bądź odtwarzać zarejestrowany wcześniej obraz tarczy Słońca. W Obserwatorium prowadzone są badania naukowe, zajęcia dla studentów, a także m.in. lekcje praktycznej astronomii dla uczniów, czy działania popularyzatorskie podczas festiwali nauki.   

Konkurs Podlaska Marka został zorganizowany po raz 19. W tym roku statuetki zostały przyznane w dziesięciu kategoriach: Produkt Użytkowy, Produkt Spożywczy, Wydarzenie, Kultura, Społeczeństwo, Odkrycie, Marka bez Barier, Biznes, Inwestycja i Projekt 4.0. 

Otwierając galę, marszałek Artur Kosicki podkreślał, że kapituła Podlaskiej Marki uważnie przygląda się zachodzącym we współczesnym świecie zmianom i co roku wskazuje firmy, instytucje, przedsięwzięcia i osoby, które wybijają się ponad przeciętność.

- Chcemy postawić ich jako wzór, a przy okazji opowiedzieć o naszym miejscu na ziemi, o pięknym i wciąż zaskakującym województwie podlaskim. Jak ono odnajduje się w procesie ciągłych zmian cywilizacyjnych, kiedy nasze wczorajsze marzenia stają się codziennością – mówił marszałek.

To już czwarty tytuł Podlaskiej Marki, jaki trafił do Uniwersytetu w Białymstoku. W 2015 r. kapituła nagrody doceniła nowo wybudowany kampus UwB przy ul. Ciołkowskiego. W kolejnych latach statuetki odebrali też naukowcy z Wydziału Fizyki: prof. Piotr Jaranowski (za udział w odkryciu fal grawitacyjnych) oraz prof. Andrzej Stupakiewicz (za badanie i rozwój zimnego ultraszybkiego zapisu informacji).

Ponadto rok temu laureatem Marki bez barier został zatrudniony na Wydziale Prawa UwB dr Maciej Oksztulski - pierwszy w Polsce niemówiący autysta, który obronił rozprawę doktorską z dyscypliny nauki prawne.