Wykłady tradycyjne i w formie filmowej, debaty, prelekcje, podcasty i videocasty, strony internetowe, działania w mediach społecznościowych i publikacje w prasie – między innymi w ten sposób będzie popularyzował wiedzę Uniwersytet w Białymstoku. Wszystko dzięki środkom, jakie największa podlaska uczelnia otrzymała w ostatnim konkursie Ministerstwa Edukacji i Nauki z Programu „Społeczna Odpowiedzialność Nauki” - Moduł „Popularyzacja nauki i promocja sportu”. To w sumie ponad 387 tys. zł na 4 projekty.

- Uniwersytet to miejsce, gdzie wiedza powstaje: jest wszak efektem badań, eksperymentów, analiz. Ale to także miejsce, z którego można wiedzę czerpać. Zależy nam na tym, aby korzystali z niej nie tylko nasi studenci, ale wszyscy, którzy interesują się światem, życiem wokół nas. Projekty, których realizację zaczynamy, pomogą nam podzielić się wiedzą, popularyzować ją. Cieszę się, że aż cztery nasze popularyzatorskie pomysły zyskały uznanie resortu nauki – komentuje prof. Izabela Święcicka, prorektor ds. nauki i współpracy międzynarodowej.

Największy projekt, na który uczelnia zdobyła ponad 200 tys. zł, zatytułowany jest „Misja 3.0 - Uniwersytet Otwarty”. Przewiduje wiele różnorodnych działań. To m.in. cykle podcastów i videocastów z udziałem badaczy z UwB, ale też debaty.

- Nasz projekt zakłada popularyzację nauki, edukację, ale też współpracę z szeroko pojętym otoczeniem społeczno-gospodarczym. To także upowszechnianie naukowego oglądu rzeczywistości i tłumaczenie nienaukowym językiem zmian zachodzących we współczesnym świecie. Nabiera to szczególnego znaczenia w kontekście szerzących się fake newsów i szumu informacyjnego. Jak ważne są to działania – pokazała pandemia, kiedy trudno jest  przebić się do świadomości społecznej z informacjami podpartymi faktami naukowymi. Poza tym nasz projekt doskonale wpisuje się w nowoczesne  metody popularyzacji wiedzy. Dzisiaj w mediach tradycyjnych i społecznościowych często nie ma miejsca na dłuższą rozmowę, na merytoryczną „poważną" dyskusję. Dlatego tak szybko rozwijają się podcasty. Ludzie słuchają ich chętnie w domu, na spacerze z psem, biegając, sprzątając – wyjaśnia Dorota Sawicka z uczelnianego Centrum Popularyzacji Nauki, koordynatorka projektu. 

Wiele działań w ramach projektu „Misja 3.0 - Uniwersytet Otwarty” zostanie zrealizowanych z myślą o biznesie. Planowane są seminaria prawne i ekonomiczne dla przedsiębiorców, gdzie specjaliści odpowiadać będą na aktualne problemy.

Powstanie także Cyfrowa Baza Wiedzy UwB, gdzie zgromadzone zostaną profesjonalnie nagrane wykłady, głównie prawnicze i ekonomiczne. Projekt stworzony został wspólnie z Wydziałem Prawa UwB. Partnerem przedsięwzięcia jest Wydział Ekonomii i Finansów.

Kolejną popularyzatorską inicjatywą, z budżetem 87 250 zł, jest projekt pt. „Historia chłopów w Polsce – stereotypy a rzeczywistość historyczna”. Jego pomysłodawcy chcą nie tylko przebić się do szerokiego grona odbiorców z wynikami rzetelnych badań historycznych na temat ludności wiejskiej w okresie staropolskim, ale przy okazji rozprawić się z mitami na jej temat.

- Chociaż ostatnie lata przyniosły wiele prac dotyczących szczegółowych zagadnień, takich jak: rodzina chłopska, mobilność społeczna, miłość i seksualność, duchowość, rola kobiet, starość, gospodarka czy pańszczyzna, wiedza ta nie dotarła do niespecjalistów, nie trafiła do podręczników szkolonych ani do świadomości publicznej. W dodatku od kilku lat publikowane są mniej lub bardziej popularne, niemal publicystyczne, opracowania dotyczące ludności wiejskiej pisane przez kulturoznawców, socjologów, antropologów kultury, którzy usiłują wpisać historię tej największej grupy społecznej w dawnej Polsce w dyskurs o niewolnictwie. Autorzy ci w sposób niezgodny z zasadami naukowymi, bez znajomości warsztatu i źródeł historycznych, konstruują pewną wizję przeszłości silnie obciążoną stereotypami i mitami. Tworzona przez nich narracja zaczyna być też elementem dyskusji politycznych, choć niewiele ma wspólnego z wynikami badań historycznych – mówi dr hab. Piotr Guzowski, który pokieruje projektem.

Do popularyzowania wiedzy o ludności chłopskiej historycy chcą wykorzystać m.in. Wikipedię (powstanie 50 haseł do niej), ale zamierzają też stworzyć stronę internetową dedykowaną historii chłopów, 3 filmowe wykłady, profil na facebooku. Przygotowany również zostanie numer specjalny magazynu "Mówią Wieki".

„Nie udźwigniesz, taki to ciężar! Popularyzacja kalkulatora masy gniazd bociana białego” – to z kolei projekt Adama Zbyryta, doktoranta ze Szkoły Doktorskiej Nauk Ścisłych i Przyrodniczych UwB. W ubiegłym roku z jego udziałem opracowane zostało naukowe narzędzie, które pozwala obliczyć wagę bocianiego gniazda.

- Gniazda bociana białego należą do jednych z największych i najcięższych struktur budowanych przez zwierzęta na świecie. Nierzadko osiągają szerokość i wysokość dwóch metrów, a ich masa przekracza półtorej tony. Ponieważ coraz więcej bocianów gnieździ się blisko człowieka, a gniazda zakładane są na słupach elektroenergetycznych czy dachach budynków, generuje to konflikty na linii człowiek przyroda. Głównym problemem jest właśnie masa gniazd, która znacząco obciąża różnego rodzaju konstrukcje. Wynika to głównie z tego, że ich wnętrze to zbita przetworzona materia, która stanowi glebę (histosol) – wyjaśnia biolog. – Nasz kalkulator może pomóc ocenić zagrożenie, spowodowane już istniejącymi gniazdami, ale też przyczynić się do projektowania bardziej wytrzymałych elementów nośnych dachów, słupów czy platform lęgowych, na których mogą zagnieździć się bociany. Warto, by dowiedzieli się o nim np. pracownicy zakładów energetycznych, organów ochrony przyrody czy właściciele nieruchomości, na których powstały gniazda.

Do kalkulatora powstała instrukcja obsługi dostępna w pięciu językach (polskim, angielskim, hiszpańskim, francuskim i rosyjskim). Projekt, który będzie realizowany na Uniwersytecie, ma pomóc rozpropagować metodę nie tylko w Polsce, ale także w innych krajach, gdzie bocian biały licznie się gnieździ (to np. Hiszpania, Portugalia, Białoruś, Bułgaria, Litwa, Niemcy). Jego pomysłodawcy chcą w tym celu wykorzystać artykuły w prasie ogólnej i specjalistycznej, portale internetowe, radio, telewizję, media społecznościowe. Liczą, że projekt nie tylko pozwoli rozwiązać czy uniknąć wielu problemów związanych z gniazdami, ale przyczyni się też do ochrony gatunku. MEiN przyznało na ten cel dofinansowanie w wysokości 60 500 zł.

Czwartą popularyzatorską inicjatywą dofinansowaną przez resort (37 850 zł) jest projekt  "Społeczne znaczenie filozofii i kognitywistyki". Jego realizacja już się rozpoczęła. Jak zapowiada dr hab. Robert Poczobut, prof. UwB z Instytutu Filozofii, celem jest popularyzacja społecznie doniosłych problemów filozofii i kognitywistyki. W ramach dwuletniego projektu zorganizowanych zostanie w sumie dwadzieścia wykładów z cyklu Spotkania z Filozofią i Kognitywistyką, dwie edycje Tygodnia Mózgu w Białymstoku oraz dwie edycje Białostockiego Forum Kognitywistycznego.

- Podczas wykładów będą omawiane między innymi problemy związane z rozwojem nowoczesnych technologii kognitywnych oraz wiedzą o funkcjonowaniu umysłu i procesów poznawczych, ale również z tak podstawowymi kwestiami, jak równość, sprawiedliwość, zagrożenie klimatyczne, przyszłość demokracji i kapitalizmu. Chcemy pokazać, że filozofia stanowi platformę badań interdyscyplinarnych integrującą wiedzę, która nie tylko jest intersująca dla specjalistów, ale poosiada również doniosłe znaczenie społeczne – wyjaśnia prof. Poczobut.

Projekt ma już własną stronę internetową - spoleczne.eu. Można tam znaleźć szczegółowe programy i harmonogram wszystkich wydarzeń. Tam też trafiają nagrania z wykładów i dyskusji.

Listę wszystkich wniosków zakwalifikowanych do finansowania w ramach programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” – moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu – KONKURS II można znaleźć na stronie MEiN.