W Uniwersyteckim Centrum  Przyrodniczym na wystawie antropologicznej „Śladami naszych przodków” pojawił się nowy eksponat - naturalnych rozmiarów australopitek (Australopithecus afarensis). To rekonstrukcja hominida, praprzodka człowieka rozumnego (Homo sapiens), prakobiety LUCY, która żyła 3,2 mln lat temu w Afryce. Naturalnych rozmiarów model dołączył do neandertalczyka (Homo neanderthalensis).

- Jesteśmy bardzo dumni i wzruszeni, że w 50. rocznicę odkrycia najsłynniejszego australopiteka świata każdy może zobaczyć słynną „australopiteczkę”  Lucy w stolicy Podlasia, w Uniwersytecie w Białymstoku, w Centrum Przyrodniczym. Lucy jest wielką damą nauki. Jej odkrycie było punktem zwrotnym w badaniach nad ewolucją człowieka. Lucy stała się ikoną nauki, artefaktem kulturowym oraz okazem wzorcowym, do którego porównywano inne kopalne szczątki. Niezwykle dobrze zachowany szkielet Lucy całkowicie przewartościował naszą wiedzę i rozumienie ewolucji człowieka – mówi dr Anna Matwiejuk, dyrektor Uniwersyteckiego Centrum Przyrodniczego im. Prof. A. Myrchy.

Przypomina, że Lucy należała do gatunku Australopithecus afarensis – „południowej małpy człekokształtnej z Afaru”, zamieszkującej sawanny Afryki Wschodniej ok. 3,2 mln lat temu. Lucy jest najsłynniejszą przedstawicielką tego gatunku. Fragmenty szkieletu odnalezione zostały w 1974 roku przez amerykańskiego paleoantropologa Donalda Carla Johansona w pobliżu formacji Hadar w Etiopii. Jej imię zostało zaczerpnięte z popularnej wówczas piosenki zespołu Beatlesów „Lucy in the Sky with Diamonds”. Etiopia jest dumna nie tylko z wywodzonej od króla Salomona państwowości, ale także odkryć paleoantropologicznych. Lucy w swojej „ojczyźnie” znana jest jako „Jesteś wspaniała” (Dinkinesh, język amharski).

Odkrycie szczątków Lucy pół wieku temu miało fundamentalne znaczenie dla rozwoju nauki, paleoantropologii, bowiem był to wówczas najbardziej kompletny szkielet przedstawiciela człowiekowatych z pliocenu (5,33 – 2,58 mln lat temu). Jej odkrycie dało wiedzę, jak wyglądała istota, nieznanego wcześniej gatunku hominida, stając się siłą napędową w poszukiwaniu pochodzenia człowieka.

- Dzięki zachowanym artefaktom naukowcy podjęli próby odtworzenia wyglądu przyżyciowego Lucy oraz sposobu jej lokomocji. Ustalono, że dożyła zaledwie 20 lat, miała 1,1 m wzrostu i ważyła około 29 kg. Miała dużą szczękę, niskie czoło oraz małą mózgoczaszkę o pojemności 375 – 500 cm³. Płeć skamieliny określono na podstawie budowy miednicy oraz niewielkich wymiarów ciała. Lucy posiadała krępą budowę ciała, stożkowatą klatkę piersiową, krótkie kończyny dolne, długie ramiona i palce przystosowane jeszcze do wspinania się po drzewach. Mimo to potrafiła swobodnie poruszać się w pozycji pionowej na dwóch kończynach, dzięki temu, że miała wysklepione stopy i zbieżne duże palce u nóg. W jej diecie dominowały rośliny, owoce i nasiona. Wiodła typowo zbieracki tryb życia pośród roślinności afrykańskiej sawanny. Patrząc na ikonę paleoantropologii sprzed 3,2 mln lat temu, widzimy w niej mieszankę cech prymitywnych (małpich), jak i współczesnych (ludzkich) – mówi dr Anna Matwiejuk.

- Znalezisko Lucy wywoływało sensację, a po latach stało się inspiracją dla filmu „Lucy” Luca Bessona z udziałem Scarlett Johansson. Napisano o niej wiele prac, powstała książka „Lucy: początki ludzkości”, a nawet opowieść naukowa „Marzenie Lucy”. Można śmiało powiedzieć, że Lucy była pierwszą paleocelebrytką. Pięćdziesiąt lat później, Lucy nadal zachwyca i porusza wyobraźnię ludzi, a także nadal wpływa na naszą wiedzę o tym kim jesteśmy i co czyni nas ludźmi – dodaje dr Anna Matwiejuk.

Lucy jest już drugą rekonstrukcją hominida na wystawie w Uniwersyteckim Centrum Przyrodniczym autorstwa Ewy Stawiarskiej i Piotra Menduckiego z firmy KAMYK Piotr Menducki ­z Ostrowca Świętokrzyskiego.

Dołączyła do neandertalczyka, który zagościł w UCP w ubiegłym roku.  

Wystawę stałą „Śladami naszych przodków” można oglądać w Uniwersyteckim Centrum Przyrodniczym im. Profesora Andrzeja Myrchy przy ul. K. Ciołkowskiego 1J od czerwca 2023 roku. Poświęcona jest ewolucji człowieka. Głównym elementem ekspozycji jest mural przedstawiający jedenaście scenek z życia naszych przodków. Mural uzupełniają repliki czaszek jedenastu hominidów, w tym czaszki ardipiteka Ardi, chłopca Turkana Homo ergaster, australopiteka Lucy i Pani Ples oraz człowieka z Cro-Magnon (jednego z pierwszych kopalnych przedstawicieli Homo sapiens, którego szczątki odkryto w Europie), popiersia wybranych gatunków oraz opisy poszczególnych gatunków. 

Uniwersytet w Białymstoku jest drugim po Uniwersytecie Jagiellońskim ośrodkiem naukowym w Polsce, w którym znajduje się taki model LUCY.

Serdecznie zapraszamy do obejrzenia wystawy!

Fot. Anna Matwiejuk i Piotr Menducki.