Dr  Łukasz Kiszkiel z Instytutu Socjologii Uniwersytetu w Białymstoku weźmie udział w badaniach dotyczących zdrowotnych i psychospołecznych efektów pandemii COVID-19. Projekt będzie realizowany przez Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, w konsorcjum z UwB. Jego realizatorzy otrzymali prawie 2,9 mln złotych dofinansowania z Narodowego Centrum Nauki.

Dr Kiszkiel z badaczami z Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku współpracuje od kilku lat. Impulsem był projekt Białystok PLUS, realizowany w stolicy Podlasia od 2015 roku. Jego twórcy postanowili zaprosić 10.000 białostoczan do udziału w unikalnym w skali Polski badaniu, którego celem jest ocena stanu zdrowia mieszkańców Białegostoku oraz zbadanie wpływu różnorodnych czynników na rozwój chorób przewlekłych.

- Nasze zdrowie, poza „obciążeniami” genetycznymi, determinowane jest także czynnikami środowiskowymi. Rodzaj wykonywanej pracy, dieta, ilość snu, miejsce zamieszkania i kompozycja gospodarstwa domowego, ekspozycja na szkodliwe czynniki takie jak hałas czy smog, sieć kontaktów towarzyskich, poczucie bezpieczeństwa, zadowolenie z życia i osiągnięć własnych oraz bliskich – to wszystko oddziałuje na naszą kondycję psycho-społeczną i wpływa bezpośrednio na nasz organizm. Dlatego przy analizie stanu zdrowia określonej populacji, jego przyczyn i możliwych skutków, ważne są nie tylko pomiary medyczne, diagnostyka, ale też skrupulatny wywiad „społeczny”. Moją rolą w zespole było właśnie opracowanie owych wskaźników społecznych i narzędzi w postaci ankiet i kwestionariuszy wywiadu  – relacjonuje socjolog. – Taka interdyscyplinarność i swego rodzaju komplementarność podejścia być może zaowocuje pełniejszym i bardziej rzetelnym zrozumieniem przyczyn chorób cywilizacyjnych dotykających współczesne społeczeństwa.

Gdy nadeszła pandemia COVID-19, realizatorzy tego długofalowego badania, które będzie trwało przynajmniej do 2028 roku lub dłużej, szybko zdali sobie sprawę, że nadarzyła się niespotykana okazja zdiagnozowania, jaki wpływ w krótkim, ale i długim okresie będzie miała epidemia na nasze społeczeństwo. Białystok PLUS stanowił doskonały punkt wyjścia. Trzeba jednak zaplanować i przeprowadzić dodatkowe badania dotyczące koronawirusa, wpisując je w szerszy kontekst zdrowia podlaskiej populacji. O środki na ten cel wystąpili w konkursie OPUS Narodowego Centrum Nauki. Udało się - w listopadzie projekt zatytułowany „Koniec początku czy początek końca? Krótko i długoterminowe trajektorie zdrowotnych i psychospołecznych efektów pandemii COVID-19” znalazł się na liście wniosków zakwalifikowanych do finansowania. Pokieruje nim prof. dr hab. Karol Kamiński z Zakładu Medycyny Populacyjnej i Prewencji Chorób Cywilizacyjnych UMB, a zarazem kierownik Białystok PLUS. I ponownie do współpracy medycy zaprosili dr. Łukasza Kiszkiela z UwB.

- Dysponujemy unikalną próbą do takich testów. W ramach projektu Białystok PLUS przebadanych zostało, przed wystąpieniem pandemii, ponad 700 losowo wybranych białostoczan. Teraz, w ramach powtórnego pomiaru, przynajmniej 500 z nich zostanie powtórnie zdiagnozowanych. Dzięki temu będziemy mogli oszacować, jaki rzeczywisty odsetek populacji białostoczan zetknął się z wirusem. W oparciu o pozyskane wcześniej odpowiedzi dotyczące kondycji psycho-społecznej oraz wywiad zebrany już po pandemii, będziemy mogli porównać, jak COVID-19 wpłynął na ich sytuację społeczną i psychologiczną – wyjaśnia dr Łukasz Kiszkiel.

Przygotowanie i koordynacja badań społecznych będzie zadaniem socjologa z UwB. Pracy będzie dużo, bo prócz osób zaangażowanych w projekcie Białystok PLUS, nowy projekt uwzględni też dwukrotne badanie ogólnopolskie (aby skalibrować wagi populacyjne do zbiorowości białostoczan). Badacze chcą też zrealizować wywiady z respondentami nieobjętymi projektem Białystok PLUS, ale należącymi do grup szczególnie narażonych na ciężki przebieg SARS-COV2: cierpiącymi na cukrzycę i chorobę wieńcową. Ponadto badaniu poddani zostaną ozdrowieńcy, aby ustalić jak przejście choroby wpłynęło na ich funkcjonowanie w każdym z wymiarów: zdrowotnym, społecznym, psychologicznym. W sumie w ramach projektu przebadanych zostanie ponad 2 tysiące osób.

- Wskaźniki używane w badaniu będą także odniesione do danych europejskich pochodzących z innych pomiarów, m.in. z ESS (European Social Survey) dzięki częściowemu zastosowaniu tych samych pytań, co w rezultacie pozwoli „zmapować” sytuację Białegostoku i Polski na tle innych państw. ESS jest cyklicznym ogólnoeuropejskim badaniem społecznym realizowanym w dwuletnich odstępach począwszy od 2002 roku, także w naszym kraju. Implementacja analogicznych wskaźników umożliwi porównanie danych sprzed i po rozpoczęciu pandemii, zarówno w krótkim (2021 r.) jak i długim (2024 r.) okresie – dodaje socjolog.

Realizacja projektu „Koniec początku czy początek końca? Krótko i długoterminowe trajektorie zdrowotnych i psychospołecznych efektów pandemii COVID-19” potrwa do 2024 r.