Dr Łukasz Moll z Uniwersytetu Wrocławskiego będzie gościem ostatniego w tym roku akademickim wykładu w ramach cyklu Spotkania z Filozofią i Kognitywistyką. Tytuł jego prelekcji: „Poza realny kapitalizm. Motłoch i dobra wspólne”. Spotkanie odbędzie się 25 maja (czwartek), o godz. 17.00, w siedzibie Instytutu Filozofii Uniwersytetu w Białymstoku (sala 108A) i będzie transmitowane online. Poprowadzi je prof. dr hab. Małgorzata Kowalska (UwB).

Prelegent o swoim wykładzie:
„Podobno łatwiej nam wyobrazić sobie koniec kapitalizmu – jako totalny koniec naszego świata społecznego – niż drobne przesunięcia, który uczyniłyby nas podmiotami niekapitalistycznymi. Rewolucja uderzająca w jądro systemu, wirus – biologiczny lub cyfrowy – zatrzymujący cyrkulację kapitału, czy ekologiczny hamulec zatrzymujący wzrost gospodarczy – tego rodzaju wyobrażenia nasuwają nam się same, gdy myślimy o tym, w jaki sposób kapitalizm mógłby dojść do ściany. Koniec kapitalizmu okazuje się tu tożsamy z kompletną anihilacją świata, jaki znamy.

Być może jednak szumnie ogłoszony przez Marka Fishera, Fredrica Jamesona czy Slavoja Žižka „realizm kapitalistyczny" – moment wyczerpania się wszelkiego instrumentarium krytyki systemowej, w którym kapitalizm staje się drugą naturą człowieka – fatalistycznie napędza sam siebie? Czy wyobrażając sobie, że nie istnieje już żadne zewnętrze wobec Kapitału – jakiekolwiek miejsce, które można by zająć po to, by system zdemistyfikować i przekroczyć – nie skazujemy się na powroty desperackich i straceńczych perspektyw testowanych już w XIX i XX wieku? Czy nie popadamy w „lewicową melancholię" za przeszłością, w której istniała jeszcze przyszłość spleciona z obietnicami Postępu, Historii, Partii czy Rewolucji (zawsze pisanymi z Wielkiej Litery)?

W moim wykładzie zaproponuję, żebyśmy w punkcie wyjścia odrzucili „realizm kapitalistyczny" i zamiast zgadzać się, co do tego, że współczesny świat organizuje na bazowym poziomie jakaś jedna, wszechogarniająca i zakleszczająca logika, uznali, że składa się on z wielu temporalności, tendencji, praktyk, co skutkuje tym, że pełen jest pęknięć, niedomknięć i otwartych możliwości. Jeśli odrzucimy fiksację na Wielkiej Zmianie, która poprzez gwałtowny, nagły i węzłowy akt zdolna byłaby dokonać całościowego przeobrażenia świata społecznego, otworzymy się na nowe paradygmaty zmian, które w sposób rozproszony, niewspółmierny i niezdeterminowany mogą pewnego dnia złożyć się na demontaż kapitalizmu. To wołanie o nasze wyczulenie na istnienie innych historii niż ta, którą system opowiada na swój własny temat.

Tego rodzaju perspektywę – wyprowadzającą nas poza „realizm kapitalistyczny" – oferują najnowsze teorie dóbr wspólnych, które określam jako „motłochowe". Pozwalają one zobaczyć wielość podmiotów, praktyk i horyzontów przemian, które potencjalnie wiodą do postkapitalizmu. Motłochowe dobra wspólne opisują kolektywne przedsięwzięcia konstruowania nowych zewnętrzy przez marginesowe podmiotowości, dzięki którym kolonizatorski system kapitalistyczny nie może się domknąć tak przestrzennie, jak i czasowo. Są one wyrazem obrony autonomii ludzkiego i nieludzkiego życia społecznego – z przynależnymi mu dążeniami do kooperacji i solidarności – które nie daje się pochwycić i dostosować do rytmu akumulacji kapitału.

W trakcie wykładu omówię wybrane teorie i przykłady motłochowych dóbr wspólnych: od benjaminowskich zbieraczy, przez zbiegowskie sieci wsparcia, po uwspólnianie nasion i danych. Jak zobaczymy, ruiny pozostawiane przez kapitał okazują się wyjątkową żyzną glebą dla kreciej roboty...”

Dr Łukasz Moll - socjolog, filozof, publicysta. Adiunkt w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Wrocławskiego. Redaktor czasopisma naukowego "Praktyka Teoretyczna". Autor książki "Nomadyczna Europa. Poststrukturalistyczne granice europejskiego uniwersalizmu" (Wydawnictwo UMK, Toruń 2021, książka wydana w serii „Monografie FNP"). Jego obecne badania koncentrują się na związkach plebejskich podmiotowości politycznych z dobrami wspólnymi.

Wykład to część projektu pt. „Społeczne znaczenie filozofii i kognitywistyki”, realizowanego w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" ze wsparciem Ministerstwa Edukacji i Nauki.