Potwierdza to systematyczny monitoring, prowadzony od sierpnia do grudnia 2023 roku przez studentów i pracowników Wydziału Biologii UwB. Specjalna folia, którą została zabezpieczona szklana ściana budynku Wydziału Matematyki, ograniczyła śmiertelność ptaków. W 2021 i 2022 roku co czwarty ptak, ze wszystkich znalezionych w kampusie, uległ kolizji z przeszkloną elewacją tego budynku. Po jej zabezpieczeniu – tylko co dziesiąty. - Widzimy, że jest jeszcze dużo do zrobienia, ale fakt, że udało się obniżyć śmiertelność, napawa optymizmem – mówi dr Krzysztof Deoniziak z Wydziału Biologii UwB.

Te dane przedstawił na konferencji prasowej, która została zorganizowana we wtorek, 16 stycznia, w siedzibie biologów. W spotkaniu wzięły też udział Anna Winiewicz z Koła Naukowego Biologów oraz Ewa Przeździecka, wiceprezes dewelopera mieszkaniowego Unidevelopment SA, który wspólnie z Fundacją Szklane Pułapki oraz austriacką organizacją BirdShades wsparł ubiegłoroczne zabezpieczenie szklanych powierzchni w uniwersyteckim kampusie.

Jak podkreślali uczestnicy konferencji, kolizje ptaków ze szklanymi ścianami, dużymi oknami, czy przeszklonymi drzwiami to problem znany na całym świecie. Zmagają się z nim duże miasta i mniejsze miejscowości.

- Ptaki błędnie określają to, co jest odbijane w szybie i niestety giną. W Europie nie prowadzi się szeroko zakrojonych badań na ten temat, natomiast w Ameryce Północnej jest to temat intensywniej badany. Szacunki tam są takie, że nawet miliard ptaków rocznie ginie na skutek kolizji z przeszklonymi powierzchniami. Jest to bardzo dużo, szczególnie gdy patrzymy na spadki liczebności ptaków globalnie: jest wiele gatunków skrajnie zagrożonych wyginięciem – przypominał dr Krzysztof Deoniziak.

Podkreślał, że kolizje ptaków ze szklanymi powierzchniami to problem także w kampusie UwB.

– Mamy dookoła dużo terenów zielonych, przyroda jest tutaj obecna i bardzo się z tego cieszymy, natomiast nasz kampus stał się też „pułapką ekologiczną”, która powoduje śmiertelność ptaków. Żeby określić, jakie czynniki wpływają na tę śmiertelność, które powierzchnie, które ściany kampusu powodują największe straty, w 2019 roku rozpocząłem monitoring, w który zaangażowałem studentów z Koła Naukowego Biologów. Wiedzieliśmy, że zebrane dane posłużą zabezpieczeniu kampusu – wyjaśniał dr Deoniziak.

I tak się stało w lipcu 2023 roku. To wtedy ok. 300 m² ściany budynku w kampusie Uniwersytetu w Białymstoku zostało zabezpieczonych specjalną folią, która jest przezroczysta dla ludzkiego oka. Zawiera jednak specjalny wzór aktywny w świetle ultrafioletowym, które widzą ptaki.

- Mamy tutaj przykład konkretnych możliwości zaradczych, w które - przy okazji studiów - mieli się okazję włączyć studenci z Koła Naukowego Biologów na Uniwersytecie w Białymstoku. W naszym kole działa szereg sekcji, w tym właśnie ornitologiczna pod opieką dr Krzysztofa Deoniziaka. Współpracując przy monitoringu śmiertelności ptaków, mieliśmy możliwość rozwinąć się przy tych wielkoformatowych pomysłach na ochronę przyrody. Zanim dobrnęliśmy do tej czynnej ochrony, musieliśmy zebrać potężny zestaw danych od 2019 roku, z krótką przerwą na czas pandemii – mówiła Anna Winiewicz z Koła Naukowego Biologów.

Podkreślała, że przekazana przez organizację BirdShades folia jest materiałem niewątpliwie innowacyjnym. Na taką skalę, na tak dużej powierzchni, została zastosowana po raz pierwszy w Europie. A dane, które obecnie są pozyskiwane, wskazują, że folia działa.

Podczas pierwszych pięciu miesięcy monitoringu poinwestycyjnego, czyli od sierpnia do grudnia, biolodzy znaleźli pod zabezpieczoną ścianą 6 martwych osobników – o ponad połowę mniej niż w analogicznym okresie poprzedniego roku. To obiecujące dane, ale dr Krzysztof Deoniziak zastrzega, że do wyciągnięcia ostatecznych wniosków potrzebny jest dłuższy okres monitoringu, dlatego obserwacje śmiertelności będą prowadzone dalej. Jak przypominają biolodzy, ptaki to ogromna grupa gatunków, które różnie ewaluowały, dlatego naukowcy i studenci UwB chcą też sprawdzić, czy skuteczność folii jest podobna czy różna w przypadku różnych gatunków.

- Bardzo się cieszę, że mogliśmy się zaangażować w te działania. Dziękujemy za zaproszenie do projektu, który dla nas jest bardzo ważny. Jako firma deweloperska jesteśmy świadomi, że działalność naszej branży, jak również dynamiczny rozwój miast, mają wielowymiarowy wpływ na środowisko naturalne. Rozumiemy, jak ważne są konkretne działania skupione na odpowiednim projektowaniu osiedli i miast, aby minimalizować oddziaływanie zabudowy mieszkaniowej na otaczającą nas przyrodę. Nie możemy tego oddziaływania zupełnie wyeliminować, ale możemy je ograniczyć – mówiła Ewa Przeździecka, wiceprezes Unidevelopment SA. Dodała, że jej firma już wprowadza rozwiązania, które mają ograniczyć śmiertelność ptaków. Jako przykład podała inwestycję mieszkaniową w Gdańsku, gdzie już na etapie projektu są przewidziane zabezpieczenia szklanych balustrad.

Wtorkowa konferencja prasowa została połączona z otwartym dla wszystkich zainteresowanych seminarium, podczas którego biolodzy opowiedzieli o skali problemu ptasich kolizji i wyjaśnili, czym różni się mechanizm widzenia u ptaków i ludzi. Potem, na przykładach, opowiedzieli, jak można zabezpieczyć szklaną powierzchnię, by zminimalizować ryzyko zderzania się z nią ptaków. Przypomnieli, że dzięki środkom z Akademii Fundacji BOŚ i wsparciu Wydziału Biologii UwB, studenci z Koła Naukowego Biologów samodzielnie zabezpieczyli okna o łącznej powierzchni ok. 100 m² specjalnymi kropkami. Do tego działania wytypowali szyby nie tylko na terenie kampusu, ale też na jednej ze ścian budynku rektoratu, sąsiadującej z zadrzewionym terenem.

- Mam nadzieję, że te dobre praktyki w zakresie ochrony ptaków z naszego kampusu zostaną przeniesione i do naszych domów, ale też do innych instytucji. To jedno z wielu naszych działań w kierunku zielonego uniwersytetu – powiedziała podczas seminarium prof. Izabela Święcicka, prorektor Uniwersytetu w Białymstoku ds. nauki i współpracy międzynarodowej.