O wzlotach i upadkach Borysa Jelcyna, jego politycznej drodze na szczyt, o problemach zdrowotnych i alkoholowych byłego prezydenta, o relacjach z Gorbaczowem i przywódcami państw zachodnich, a także o badaniach naukowych ze służbami rosyjskimi w tle, Władimirze Putinie oraz o tym, dlaczego spekulowanie o przyszłości Rosji to wróżenie z fusów - mówi dr hab. Adam Bartnicki, prof. UwB - dziekan Wydziału Stosunków Międzynarodowych i autor książki "Borys Jelcyn. Studium politycznego upadku".  Zapraszamy do słuchania!

Fragment rozmowy

Polityczny karierowicz, czy nie do końca rozumiany wizjoner? Naiwny idealista, czy wyrachowany gracz? Reformator, czy burzyciel? Władczy car, czy pełen kompleksów aparatczyk z prowincji? Które z tych określeń najlepiej pasuje do Borysa Jelcyna?

Prof. UwB Adam Bartnicki: Niektórzy mówią, że wszystkie. Na różnych etapach kariery Jelcyn odgrywał różne role, ale właśnie raczej odgrywał. Napisałem dwie książki o Jelcynie. Ta pierwsza, z 2016 roku, różniła się, jeśli chodzi o ocenę prezydenta. Zakładałem, że był to silny przywódca, chociaż funkcjonujący w pewnym „korytarzu możliwości”. (…) Z dzisiejszej perspektywy wydaje mi się jednak, że był to przywódca bardzo słaby. Jest taka postać w literaturze – Nikodem Dyzma. Jelcyn to trochę taki Nikodem Dyzma, który przypadkiem dostał się na sam szczyt.

Wymienione określenia pojawiają się w Pana książce „Borys Jelcyn. Studium politycznego upadku”, która niedawno została wydana. To publikacja naukowa, ale napisana bardzo barwnym językiem, z autorskimi komentarzami. Pozycja jest to również szczególna dlatego, że nie było dotąd książek zajmujących się tak kompleksowo, syntetycznie tą tematyką – o czym przypomina w swojej recenzji wydawniczej prof. Andrzej Nowak. Dlaczego to właśnie Borysowi Jelcynowi postanowił Pan poświęcić naukową uwagę?

W mojej pracy doktorskiej i mojej pierwszej książce analizowałem Rosję w latach dziewięćdziesiątych, ale też rodzenie się rosyjskiego autorytaryzmu. W dużym stopniu, nie decydującym – bo pisałem też o Władimirze Putinie – dotykała ona właśnie Borysa Jelcyna. A dlaczego Borys Jelcyn? O Putinie jest bardzo dużo książek, o Borysie Jelcynie tych książek prawie nie ma. Jest biografia w języku angielskim, trzy w języku rosyjskim… i to w zasadzie wszystko. To dosyć ciekawe, bo Borys Jelcyn – co by o nim nie mówić – był jedną z ważniejszych postaci lat dziewięćdziesiątych, a mimo to zainteresowanie nim jest nikłe. Dlaczego? Przed Jelcynem był Gorbaczow, a po nim Władimir Putin, więc gdzieś w tych kleszczach Borys Jelcyn został stłamszony.

Spekulowanie o politycznej przyszłości Rosji nacechowane jest wielkim marginesem błędu - to też cytat z Pana książki

Zawsze próbujemy myśleć, że Rosja będzie taka lub taka, ponieważ kiedyś było tak i tak. Tutaj te analogie mogą zaistnieć, ale wcale nie muszą. Wszystko jest bardzo płynne (…) Wiemy jedno: Putin jest człowiekiem już wiekowym –  choć może to nie jest wiek Trumpa, czy Bidena – a w tym wieku ludzie idą na emeryturę. Będzie ktoś po Władimirze Putinie i to prawdopodobnie jeszcze w tej dekadzie. Czy to będzie demokrata? No nie. To może być człowiek, który będzie wystawiony – to też częsty manewr typowo rosyjski, że elity wystawią człowieka, który podoba się Zachodowi – i  Zachód uzna wtedy, że Rosja teraz będzie „nasza”, demokratyczna, zachodnia i przyjazna. Co pewien czas ten schemat się powtarza. W zasadzie przy każdym nowym „władcy” Rosji… a na końcu Rosja jest taka, jaką była zawsze.

 Rozmowa powstała w ramach uniwersyteckiego cyklu "Głosem eksperta".

Rozmawiała Marta Gawina