Na wystawie antropologicznej „Śladami naszych przodków” w Uniwersyteckim Centrum  Przyrodniczym UwB pojawił się nowy eksponat – to naturalnych rozmiarów neandertalczyk (Homo neanderthalensis)!

- Rekonstrukcję modelu hominida wykonała firma „Kamyk” z Ostrowca Świętokrzyskiego, na podstawie odlewu czaszki neandertalczyka (ok. 40-letniego mężczyzny, żyjącego ok. 60 000 lat temu) odkrytej wraz z niemal kompletnym szkieletem postkranialnym przez A. i J. Bouyssomie oraz J. Bonnevala w 1908 roku w jaskini La Chapelle-aux Saints (Francja) – opowiada dr Anna Matwiejuk, dyrektor Uniwersyteckiego Centrum Przyrodniczego im. Profesora Andrzeja Myrchy.

Każdy szczegół rekonstrukcji na etapie prototypu był konsultowany ze specjalistami (antropologami) z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Po wykonaniu prototypu w materiałach plastycznych, powstała forma silikonowa, w której później odlany został model.

- W silikonową skórę zostały implantowane włosy, jeden po drugim. Osoby spostrzegawcze z pewnością zauważą, że nasz neandertalczyk ma włosy nawet w nosie! Zmarszczki wokół oczu odwzorowują zmarszczki Brada Pitta. Na rękach widać nabrzmiałe żyły, a dłonie zostały odlane z formy pobranej z rąk współczesnego mechanika samochodowego, który nie boi się pracy nawet w mroźne dni. Ubiór wykonany został ze skóry jelenia szlachetnego oraz dzika, a buty z futra sarny – wymienia Piotr Menducki, właściciel firmy „Kamyk”, absolwent Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Neandertalczyków cechowała krępa budowa ciała i wzrost około 160 cm. Budowa ciała stanowiła ewolucyjną adaptację do zimnych i suchych środowisk. Charakterystyczne były silnie rozwinięte wały nadoczodołowe i szeroki, duży nos, większa głowa bez wystającej brody.

- Neandertalczycy żyli w okresie między ok. 400 000 a ok. 24 500 lat temu, czyli podczas ostatniej epoki lodowcowej i zamieszkiwali większość Europy, a także Bliski Wschód, Azję Zachodnią i Azję Wschodnią – co dokumentują odkrycia w jaskini Denisowa w Górach Ałtaj na Syberii. Również na terenie Polski żyli neandertalczycy. Większość znanych w Polsce stanowisk związanych z neandertalczykami pochodzi z Jury Krakowsko-Częstochowskiej i województwa dolnośląskiego. Najstarsze szczątki człowieka neandertalskiego rozpoznane na terenie Polski do tej pory pochodzą z Jaskini Ciemnej i mają ok. 115 000 lat. Na świecie zaś zostały znalezione w jaskini Sima de los Huesos w Hiszpanii. Reprezentują one wczesnych neandertalczyków, tak zwanych pre-neandertali, którzy zamieszkiwali Ziemię od 430 000 lat. Około 40 000 lat temu populacje Homo neanderthalensis zaczynają drastycznie maleć. W 2006 toku naukowcy opublikowali artykuł w „Nature”, w którym opisują odkrycie szczątków sprzed 24 000 lat - były to najprawdopodobniej jedne z ostatnich osobników tego gatunku – wyjaśnia dr Anna Matwiejuk. - Neandertalczycy fascynują nas, m.in. dlatego, że trudno nam sobie wyobrazić sytuację, gdy na Ziemi obok Homo sapiens żyje inny gatunek człowieka Homo. Nasz gatunek przez znaczną część swojej historii koegzystował z innymi gatunkami hominidów.

Razem z Homo sapiens na Ziemi żyło kilku innych przedstawicieli rodzaju Homo, w Europie i Azji neandertalczyk Homo neanderthalensis, w Azji denisowianin – człowiek z jaskini Denisowa, „hobbit” – człowiek karłowaty Homo floresiensis na wyspie Flores w Indonezji, człowiek wyprostowany Homo erectus w Indonezji, Homo luzonensis na wyspie Luzon na Filipinach, a w Afryce południowej Homo naledi.

Neandertalczycy byli wytrawnymi wojownikami, zajmującymi się myślistwem i zbieractwem. Włóczniami polowali m.in. na jelenie, łosie, nosorożce i mamuty. Nieustannie podążali za stadami wędrujących zwierząt, prowadzili koczowniczy tryb życia. Potrafili rozniecać ogień, mieli własną technologię wytwarzania kamiennych narzędzi.

- Dziś wiemy, że neandertalczycy byli inteligentni i wrażliwi, zdolni do planowania i współczucia. Opiekowali się osobami schorowanymi i starszymi. Odnaleziono bowiem znaleziska szkieletów osobników starszych i z zagojonymi złamaniami. Neandertalczycy ciała zmarłych osób układali na boku, z podkurczonymi nogami „jak do snu”. Historia neandertalczyków jest ciągle odkrywana na nowo i po dzień dzisiejszy budzi wiele emocji nie tylko wśród naukowców – dodaje dr Anna Matwiejuk. - Dzięki rekonstrukcji modelu neandertalczyka Homo neanderthalensis w Uniwersyteckim Centrum Przyrodniczym można teraz jeszcze dokładniej prześledzić ewolucję człowiekowatych.

Przypomnijmy, że wystawę stałą „Śladami naszych przodków” można oglądać w Uniwersyteckim Centrum Przyrodniczym im. Profesora Andrzeja Myrchy przy ul. Ciołkowskiego od czerwca. Poświęcona jest ewolucji człowieka. Głównym elementem ekspozycji jest mural przedstawiający jedenaście scenek z życia naszych przodków. Mural uzupełniają repliki czaszek jedenastu hominidów, w tym słynnej czaszki Pani Ples i człowieka z Cro-Magnon (jednego z pierwszych kopalnych przedstawicieli Homo sapiens, którego szczątki odkryto w Europie), popiersia wybranych gatunków oraz opisy poszczególnych gatunków. UCP można zwiedzać od poniedziałku do czwartku w godzinach 9.00 - 15.00 oraz w piątki od 9.00 do 14.00.