Kilkudziesięciu badaczy z Polski, Mongolii, Litwy i Belgii wzięło udział Międzynarodowej Konferencji Naukowej „Wielowymiarowość projektowania uniwersalnego". Spotkanie odbyło się dziś (24.03.2023) na Wydziale Nauk o Edukacji Uniwersytetu w Białymstoku. Jak podkreślali organizatorzy, największa podlaska uczelnia należy w Polsce do liderów w zakresie wdrażania idei projektowania uniwersalnego.

Projektowanie uniwersalne jest stosunkowo nowym pojęciem i często rozumiane jest dość stereotypowo – mówił w swoim wystąpieniu dr hab. Tomasz Bajkowski, prof. UwB. Najczęściej kojarzy się z dostosowaniem elementów architektonicznych.

- Ale projektowanie uniwersalne to też dostosowanie cyfrowe, komunikacyjne, a w moim odczuciu przede wszystkim społeczne – wyjaśniał prof. Bajkowski. – Drugi stereotyp to taki, że projektowanie uniwersalne dotyczy osób z niepełnosprawnością. Nie. Ono dotyczy wszystkich grup o zróżnicowanych potrzebach, jak osoby starsze, kobiety w ciąży, ale też uchodźcy, migranci, czy osoby o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Każdy z nas może stać się osobą o specjalnych potrzebach, a każdy z nas jest osobą o zróżnicowanych potrzebach. Więc tak naprawdę projektowanie uniwersalne dotyczy nas wszystkich – przekonywał.

Zgodnie z przywołaną podczas konferencji definicją, projektowanie uniwersalne to filozofia projektowania produktów oraz otoczenia tak, aby były one dostępne dla wszystkich ludzi, w największym możliwym stopniu, bez potrzeby adaptacji bądź wyspecjalizowanego projektowania. Jak zaznaczył prof. Bajkowski, nie można jednak oczekiwać, że stosując się do zasad projektowania uniwersalnego uda się spełnić wszelkie oczekiwania i potrzeby wszystkich osób. Chodzi raczej o to, by maksymalnie rozszerzyć grupę użytkowników. To ma być nie tyle ścisła metoda, co kierunek i sposób myślenia – mówił.

Aby projektowanie uniwersalne było stosowane powszechnie, potrzebna jest świadomość – powiedział swoim wystąpieniu prof. Mirosław Sobecki, dziekan Wydziału Nauk o Edukacji. Jak przyznał, gdy po raz pierwszy zetknął się z tym pojęciem, nie od razu poczuł, jak nośna, ważna jest to idea. Teraz to się zmieniło.

- Dyskutując niedawno o strategii Wydziału Nauk o Edukacji na najbliższe lata, podjęliśmy na kolegium decyzję, że idea projektowania uniwersalnego będzie włączona do tego dokumentu. Rada Wydziału poparła nasze stanowisko i zapisy dotyczące wdrażania, promowania projektowania uniwersalnego są już w naszej strategii – relacjonował prof. Sobecki.

Wiele działań na rzecz upowszechniania projektowania uniwersalnego, skierowanych do studentów i kadry uczelni, ale także - co bardzo ważne - do otoczenia społecznego - zostało już na Uniwersytecie w Białymstoku zrealizowanych. O tych dobrych praktykach także była mowa podczas konferencji.

Na projekt „Eliminacja barier elementem misji uniwersytetu. Implementacja zasad projektowania uniwersalnego” uczelnia zdobyła środki w ramach konkursu Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. Głównym celem projektu było opracowanie i wdrożenie na minimum 4 kierunkach studiów (stacjonarnych oraz niestacjonarnych) Wydziału Nauk o Edukacji programu studiów obejmującego zajęcia obowiązkowe w zakresie projektowania uniwersalnego. Przeprowadzony też został audyt dostępności - w oparciu o ten dokument zrealizowano wiele działań (m.in. w zakresie poprawy dostępności architektonicznej, zakupów sprzętu i oprogramowania, standardów obsługi studentów). Kolejny projekt, pt. „Zwiększenie kompetencji kadry dydaktycznej Uniwersytetu w Białymstoku z zakresu projektowania uniwersalnego” (również z NCBiR) właśnie się kończy. Służył podniesieniu kompetencji kadry uczelni w zakresie projektowania uniwersalnego. Projekt objął szkolenia, usługi doradcze i konsultacyjne dla dydaktyków, a także wizyty studyjne. Jednym z jego efektów było też wdrożenie zajęć pilotażowych z zakresu projektowania uniwersalnego dla studentów kilku jednostek UwB (oprócz WNoE, także na Wydziale Prawa, Wydziale Ekonomii, Wydziale Chemii oraz w Instytucie Socjologii). Z kolei projekt „Dostępne Podlaskie - szkolenia i doradztwo dla jednostek samorządu terytorialnego” zrealizowany w latach 2021-2022 skierowany był do kilkudziesięciu jednostek samorządowych. Przeprowadzone zostały ich kompleksowe audyty i szkolenia pracowników w zakresie dostępności. Na to działanie uczelnia zdobyła dofinansowanie w konkursie MSWiA.   

Do działań uczelni na rzecz upowszechniania idei projektowania uniwersalnego odniósł się też obecny na konferencji dr hab. Krzysztof Korotkich, prof. UwB, prorektor ds. kształcenia:

- Uniwersytet to nie instytucja, to nie organizacja zrzeszająca osobne wydziały, instytuty, to nie osobne prace badawcze, granty, ale wspólnota, dzięki której mogą być realizowane naprawdę pionierskie projekty. Bo to jest projekt pionierski, to jest coś nowego – stwierdził w swoim wystąpieniu. Podzielił się też osobistą refleksją z doświadczeń udziału w projekcie: - Okazało się, że projektowanie uniwersalne to jest dokładnie to, na czym uniwersytet jest budowany: to włączanie. Ale nie chodzi o włączanie na siłę, o włączanie konkretnych, zdefiniowanych osób, chodzi o to żeby być otwartym. Bo otwarcie oznacza zaproszenie do współuczestniczenia – mówił prof. Korotkich.

Wiedzą o projektowaniu uniwersalnym – jego genezie, roli społecznej, zasadom wdrażania – oraz swoimi doświadczeniami badacze z Uniwersytetu w Białymstoku dzielą się w książce "Projektowanie uniwersalne w przestrzeni uniwersyteckiej - idee, możliwości dobre praktyki".

Publikacja, pod redakcją dr Marty Perkowskiej i dr. hab. Tomasza Bajkowskiego – została niedawno wydana w wersji papierowej przez Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku. Jej cyfrowa wersja, opracowana zgodnie z zasadami dostępności, pojawi się na stronie internetowej projektu.